De kosten van medicijnen zijn soms zo hoog, dat ze te duur worden om te vergoeden. Daarom besloten al twee Nederlandse ziekenhuizen om zelf een medicijn te gaan maken. Waarom is dit nodig en zal dit vaker gaan gebeuren in de komende jaren?

Het Academisch ziekenhuis Amsterdam UMC kondigde vorig jaar in april aan zelf een medicijn tegen een zeldzame erfelijke ziekte te gaan maken, zo schreef NRC. In Nederland zijn er ruim vijftig behandelde patiënten die deze medijnen gebruiken.  

Waar het medicijn via de fabrikant per patiënt 200.000 euro per jaar kost, kan het ziekenhuis dit voor 25.000 euro zelf maken. De prijs is zo hoog omdat de aanbieder het alleenrecht heeft op dit medicijn en dus als enige aanbieder de prijs flink kan opdrijven.

De zorgverzekeraar wilde dit bedrag niet meer vergoeden vanwege de prijs. Voor de patiënten heeft dit verre gevolgen, ze krijgen geen medicijn meer of moet er zelf voor betalen.

“Maar dat zal tonnen gaan kosten”, legt een woordvoerder van het ziekenhuis uit. Daarom besloot Amsterdam UMC-apotheker Marleen Kemper samen met hoogleraar metabole ziekten Carla Hollak naar een oplossing te zoeken.

Zoektocht naar grondstoffen
Het zelf maken van een medicijn mag van de wet, mits het gaat om de zogenoemde magistrale bereiding: op kleine schaal. Het mag dus niet voor een grote groep mensen gemaakt worden. Daarom startten Kemper en Hollak de zoektocht naar de benodigde grondstoffen en werd het traject ingezet om zelf het medicijn te maken.

De patiënten hebben nauwelijks iets gemerkt van deze verandering, maar zijn wel op de hoogte gebracht over de veranderde situatie, aldus de woordvoerder. Na zorgen over de verkrijgbaarheid van hun medicijn, reageerden zij dan ook opgelucht.

Ook het Amsterdamse ziekenhuis Antoni van Leeuwenhoek besloot vorig jaar een extreem duur kankermedicijn zelf te gaan maken. De Haagse apotheker Paul Lebbink is bezig met de bereiding van een middel tegen taaislijmziekte.

Medicijnen worden veel te duur
Medicijnen moeten bereikbaar en betaalbaar blijven en dat gegeven staat constant onder druk, reageert Wouter van der Horst, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen (NVZ). “Het is goed dat dit gebeurt, want alle kleine beetjes helpen. Medicijnen worden veel te duur en de kosten rijzen de pan uit.” Van der Horst heeft niets gehoord over plannen van andere ziekenhuizen die mogelijk ook zelf medicijnen willen gaan maken.

Uit nieuwe cijfers van de NZA blijkt dat de uitgaven aan dure geneesmiddelen in 2017 is gegroeid naar 2.08 miljard euro, in 2016 was dit nog 1.91 miljard euro. Volgens de Zorgautoriteit slagen ziekenhuizen en zorgverzekeraars er steeds beter in om lagere prijzen voor geneesmiddelen af te spreken, maar groeit het aantal patiënten.

Ook zorgt de komst van nieuwe medicijnen voor een groei van de totale uitgaven. Van de 23 duurste geneesmiddelen zijn de gemiddelde uitgaven per patiënt meer dan 80.000 euro per jaar.

Minister Bruins spreekt van ‘absurde prijzen’
De farmaceuten hebben een machtspositie in de markt. Zorgverzekeraars en ziekenhuizen kopen de medicijnen bij hen in en zijn ook afhankelijk van die aanvoer. Minister voor Medische zorg Bruno Bruins (VVD) waarschuwde de farmaceutische bedrijven vorig jaar al, nadat het nieuws over het Amsterdam UMC bekend werd. 

Bruins zei dat hij “de spelregels zal aanpassen” als ze hun “absurde prijzen” niet naar beneden brengen.

De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) neemt “krachtig afstand” van de tendens om ziekenhuizen en apothekers meer ruimte te geven voor het magistraal bereiden van medicijnen, zo is te lezen op hun website. Volgens de VIG “zijn er andere manieren om samen een betere betaalbaarheid van medicijnen te realiseren”.

Veel winst, maar ook goedkope hulpmiddelen
Toch is er ook een andere kant van de medaille, benadrukt Van der Horst van de NVZ. “Ja, de farmaceuten boeken enorme omzetten en winsten, er gaat ontzettend veel geld in de sector om. Maar er zijn ook medicijnen die ze maken voor kleine groepen en waar ze geen geld aan verdienen. En wat te denken van hulpmiddelen als puffers voor mensen met astma of anti-allergiemiddelen? Daar verdient niemand iets aan.”

Het Amsterdam UMC en de AMC Foundation krijgen de komende vijf jaar elk jaar een miljoen euro van de Vriendenloterij om ervoor te kunnen zorgen dat medicijnen toegankelijk blijven. “We willen dit geld gebruiken om een platform te starten”, aldus de woordvoerder van het AMC.  

Er zullen alleen andere medicijnen gemaakt worden bij noodzaak, legt de woordvoerder uit. “We willen niet de plek van de farmaceut innemen, maar kunnen wel ingrijpen als het niet anders kan.” Dit zal dan gebeuren in samenwerking met verzekeraars, het ministerie, de Inspectie en ook met de farmaceuten zelf. “We willen patiënten helpen en dit is dan een laatste stap.”